Jakie mam obowiązki w firmie budowlanej w Norwegii?

Rozpoczęcie działalności budowlanej w Norwegii wiąże się z szeregiem formalności i obowiązków, zarówno przed rejestracją firmy, jak i w trakcie jej prowadzenia. Niezależnie od tego, czy działasz jako jednoosobowa działalność (enkeltpersonforetak, ENK), czy założysz spółkę kapitałową (aksjeselskap, AS), musisz spełnić wymagania dotyczące rejestracji, podatków, BHP (norw. BHT) oraz branżowych pozwoleń.

Poniżej przedstawiamy praktyczny poradnik dla przedsiębiorcy planującego założyć firmę budowlaną, obejmujący najważniejsze kroki i obowiązki typowe dla tej branży.

Wybór formy działalności: ENK czy AS?

Na początku należy wybrać formę prawną firmy. W Norwegii najczęściej wybór sprowadza się do dwóch opcji: jednoosobowej działalności gospodarczej (ENK) albo spółki akcyjnej (AS). Każda z nich ma swoją specyfikę i odrębne obowiązki dla właściciela:

• Jednoosobowa działalność (enkeltpersonforetak, ENK) – firmę zakłada i prowadzi jedna osoba, która odpowiada za zobowiązania firmy całym swoim majątkiem. Ta forma nie wymaga kapitału początkowego ani wspólników. Rejestracja ENK jest prostsza i mniej kosztowna, ale ryzyko finansowe spoczywa bezpośrednio na właścicielu. Dochód z ENK jest traktowany jako dochód osobisty przedsiębiorcy.
• Spółka AS (aksjeselskap) – spółka kapitałowa z osobowością prawną, która może mieć jednego lub więcej właścicieli (akcjonariuszy). Wymaga kapitału zakładowego (minimum 30 000 NOK) oraz rejestracji w rejestrze przedsiębiorstw. Zaletą AS jest ograniczona odpowiedzialność – za długi odpowiada spółka do wysokości wniesionego kapitału, a majątek prywatny właściciela jest oddzielony. Prowadzenie AS wiąże się jednak z nieco większą liczbą formalności (np. obowiązek składania sprawozdań rocznych).

Więcej na ten temat przeczytasz w tym artykule (kliknij).

Rejestracja firmy budowlanej – formalności przed rozpoczęciem

Planujesz rozpocząć działalność w branży budowlanej w Norwegii? Zanim rozpoczniesz pierwszy projekt, musisz zadbać o odpowiednie formalności. Dokładny poradnik krok po kroku, jak założyć firmę w Norwegii, znajdziesz w naszym przewodniku: Jak zarejestrować firmę ENK lub AS w Norwegii – sprawdź tutaj (kliknij).

Wymagane pozwolenia i certyfikaty w branży budowlanej

Sama rejestracja działalności to nie wszystko – przedsiębiorca budowlany musi zadbać o zgodność z przepisami prawa budowlanego i branżowymi wymaganiami. Najważniejsze kwestie to:

Projekty wymagające pozwoleń na budowę

W Norwegii większość prac budowlanych wymaga uzyskania pozwolenia na budowę (byggetillatelse) od gminy. Inwestor (zamawiający) jest zobowiązany wystąpić o pozwolenie, ale jeśli Twoja firma ma pełnić rolę wykonawcy, możesz zostać poproszony o przejęcie formalnej odpowiedzialności za projekt. Wiąże się to z koniecznością wykazania kwalifikacji do pełnienia tzw. ansvarsrett – odpowiedzialnej funkcji przy projekcie.

Możesz to osiągnąć poprzez zatrudnienie osób z odpowiednimi uprawnieniami bądź poprzez uzyskanie dla firmy Sentral godkjenning w Direktoratet for Byggkvalitet. Sentral godkjenning nie jest obowiązkowe, ale potwierdza kompetencje firmy i ułatwia realizację większych projektów (pozwala unikać udowadniania kwalifikacji przy każdym pozwoleniu).

Prace specjalistyczne

Jeśli zakres Twojej działalności obejmuje prace elektryczne lub wodno-kanalizacyjne, pamiętaj, że w Norwegii obowiązują oddzielne regulacje. Firmy wykonujące instalacje elektryczne muszą być zarejestrowane w Elvirksomhetsregisteret i spełniać wymogi DSB (Direktoratet for Samfunnssikkerhet og Beredskap).

Prace przy instalacjach wodnych i sanitarnych wymagają często lokalnych uprawnień mistrzowskich (Mesterbrev) lub zatrudnienia wykwalifikowanych rørleggerów (hydraulików) z norweskimi certyfikatami. Upewnij się, że Twój personel posiada odpowiednie kwalifikacje lub zezwolenia, gdyż prace specjalistyczne bez wymaganych uprawnień są zabronione.

Karty identyfikacyjne na budowie (HMS-kort)

Jednym z wymogów specyficznych dla branży budowlanej w Norwegii jest obowiązek posiadania przez wszystkich pracowników legitymacji BHP (HMS-kort) na terenie budowy. Dotyczy to zarówno zatrudnionych pracowników, jak i właścicieli prowadzących jednoosobową firmę, jeśli sami wykonują prace na placu budowy.

Karta HMS ze zdjęciem potwierdza legalne zatrudnienie i jest ważna 2 lata. Jako przedsiębiorca jesteś zobowiązany zamówić takie karty dla siebie i każdego pracownika. Brak HMS-kortu podczas kontroli może skutkować karami, a nawet wstrzymaniem prac na budowie.

Przepisy BHP i szkolenia

Branża budowlana podlega rygorystycznym przepisom z zakresu zdrowia, środowiska i bezpieczeństwa (HMS). Każdy pracodawca musi wdrożyć w firmie systematyczną pracę BHT (internkontroll) – oznacza to prowadzenie dokumentacji i procedur zapewniających bezpieczne warunki pracy.

Firmy budowlane muszą m.in. przygotowywać oceny ryzyka dla projektów, szkolić pracowników z bezpiecznych metod pracy oraz zapewnić im odpowiedni sprzęt ochronny. Prawo wymaga, aby właściciel/manager odbył szkolenie z zakresu HMS – dostosowane do charakteru działalności – tak by posiadał wiedzę pozwalającą zapewnić bezpieczne środowisko pracy.

W praktyce popularne są kursy online BHP dla liderów. Ponadto, określone czynności budowlane wymagają dodatkowych szkoleń/certyfikatów: np. prace na wysokości powyżej 2 m wymagają kursu zabezpieczeń przed upadkiem, montaż rusztowań powyżej 5 m wysokości – specjalnego certyfikatu, a wykonywanie np. cięcia, spawania – certyfikatu bezpieczeństwa przeciwpożarowego (Varme Arbeider).

BHT na placu budowy – koordynacja przy większych projektach

Jeśli Twoja firma będzie głównym wykonawcą większego projektu lub na placu budowy jednocześnie działa wiele firm, powstają dodatkowe obowiązki. Wymagane jest, by został wyznaczony koordynator ds. bezpieczeństwa pracy, a inwestor (byggherre) zgłosił projekt do norweskiej Inspekcji Pracy (Arbeidstilsynet) przed rozpoczęciem, o ile spełnia on określone kryteria (prace trwające dłużej niż 15 dni roboczych (w przypadku robót tymczasowych) lub przekraczające 250 dni roboczych) – to tzw. forhåndsmelding (zgłoszenie wstępne o budowie).

Ponadto, gdy na budowie działa kilka przedsiębiorstw, należy pisemnie ustalić, które z nich pełni rolę koordynatora HMS (tzw. hovedbedrift) odpowiedzialnego za nadzór BHP na terenie wspólnym. Jeśli nie zawrze się takiego porozumienia, należy powiadomić Inspekcję Pracy, która wskaże główną firmę do koordynacji. Pamiętaj, że przy projektach budowlanych musisz mieć opracowany Plan BHP dla budowy (SHA-plan) uwzględniający specyfikę prac i ryzyka – to również wymóg prawa.

Obowiązki pracodawcy wobec pracowników budowlanych

Jeżeli zamierzasz zatrudniać pracowników (nawet jeśli sam jesteś jedynym pracownikiem we własnej spółce AS), musisz spełnić wszystkie norweskie wymogi prawa pracy. W sektorze budowlanym są one szczególnie istotne, ponieważ obowiązują tu branżowe stawki minimalne i dodatkowe obostrzenia mające chronić pracowników:

Umowa o pracę

Każdy pracownik musi otrzymać pisemną umowę o pracę (arbeidsavtale) najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy. Umowa powinna określać m.in. stanowisko, wynagrodzenie, wymiar czasu pracy, urlop itp. Pamiętaj, że w Norwegii nawet ustne ustalenia są wiążące, ale prawo wymaga formy pisemnej tak czy siak – Inspekcja Pracy może skontrolować istnienie umów.

Płaca minimalna w budownictwie

Norwegia nie ma ogólnej płacy minimalnej, ale obowiązują one w przypadku niektórych branż – m.in. w budownictwie. Oznacza to, że każdemu pracownikowi budowlanemu musisz zapłacić co najmniej stawkę minimalną określoną w przepisach.

Stawki te podlegają zmianom. Przykładowo, od 15.06.2025 wynoszą:

• 264,32 NOK dla pracowników wykwalifikowanych (z fagbrev),
• 249,00 NOK dla pracowników niewykwalifikowanych z co najmniej 1 rokiem doświadczenia,
• 239,61 NOK dla pracowników niewykwalifikowanych bez doświadczenia,
• 162,44 NOK dla pracowników poniżej 18 lat.

Sprawdź aktualną tabelę płac minimalnych przed zatrudnieniem pracowników. Co ważne, dotyczy to także pracowników delegowanych zza granicy.

Godziny pracy i nadgodziny

Standardowy czas pracy to:

• 7,5 godziny + 0,5 godziny przerwy
• 37,5 godziny tygodniowo (+2,5 godziny przerwy)

A czas pracy, który nie powoduje konieczności wypłaty za nadgodziny to maksymalnie:

• 40 godzin tygodniowo
• 9 godzin dziennie

Za pracę przekraczającą normy należy się dodatek za nadgodziny wynoszący minimum 40% stawki godzinowej. Wystarczy, że jedna z wartości zostanie przekroczona, by powstał obowiązek zapłaty dodatku za nadgodziny (jednakże nie liczymy nadgodzin „podwójnie”). W umowie możesz ustalić wyższą stawkę za nadgodziny, ale nie niższą. Upewnij się, że ewidencjonujesz czas pracy pracowników i wypłacasz dodatki zgodnie z prawem – to częsty obiekt kontroli.

Podatki i składki pracownicze

Jako pracodawca masz obowiązek pobierać zaliczki na podatek dochodowy z wynagrodzeń pracowników (zgodnie z ich elektroniczną kartą podatkową) oraz odprowadzać je do urzędu skarbowego (Skatteetaten). Ponadto musisz opłacać składkę pracodawcy na ubezpieczenie społeczne (arbeidsgiveravgift) – obecnie standardowo wynosi ona 14,1% podstawy wynagrodzeń (w zależności od regionu stawka może być niższa). Co miesiąc, do 5. dnia następnego miesiąca, składasz zbiorczą deklarację A-melding przez Altinn, wykazując wypłacone pensje, potrącone podatki i naliczone składki.

Urlopy i zasiłki

Pracownikom przysługuje prawo do urlopu (ferie) – standardowo 25 dni roboczych rocznie (30 w przypadku osób w wieku powyżej 60 lat), a stawka wynagrodzenia za urlop (feriepenger) wynosi minimum 10,2% rocznego wynagrodzenia lub 12,5%, jeśli pracownik ma więcej niż 60 lat (12% jeśli firma objęta jest układem zbiorowym z 5-tygodniowym urlopem lub 14,3%, jeśli pracownik w tej firmie ma więcej niż 60 lat).

Jako pracodawca musisz naliczać i odprowadzać na specjalne konto feriepenger, które wypłacisz pracownikowi w następnym roku w okresie urlopowym.

W razie choroby pracownika, masz obowiązek wypłacić mu wynagrodzenie chorobowe za pierwsze 16 dni zwolnienia (sykepenger), potem zasiłek przejmuje NAV – jednak Ty musisz prawidłowo zgłosić chorobę do NAV.

Obowiązkowa emerytura pracownicza (OTP)

Jeśli Twoja firma ma pracowników etatowych, prędzej czy później będzie musiała utworzyć dla nich fundusz emerytalny. Norweskie prawo wymaga założenia obligatoryjnego planu emerytalnego (Obligatorisk tjenestepensjon) najpóźniej w ciągu 6 miesięcy od momentu, gdy firma spełni jeden z warunków:

1. Zatrudnia co najmniej 2 osoby na min. 75% etatu każda lub
2. Zatrudnia przynajmniej 1 pracownika (niebędącego właścicielem) na pełny etat.

W praktyce oznacza to, że już przy pierwszym stałym pracowniku na pełny etat musisz założyć pracowniczy program emerytalny.

Składka opłacana przez pracodawcę wynosi minimum 2% wynagrodzenia brutto pracownika. Plan emerytalny zakłada się w dowolnym towarzystwie ubezpieczeniowym oferującym takie usługi, a informację o wybranej instytucji należy zgłaszać co miesiąc w raporcie A-melding.

Solidarna odpowiedzialność za podwykonawców

Ważnym przepisem w budownictwie jest tzw. solidaransvar – jeśli zlecasz prace podwykonawcom lub korzystasz z agencji pracy, jesteś współodpowiedzialny za zapewnienie im godziwych warunków.

W branżach objętych minimalnym wynagrodzeniem (czyli m.in. budowlanej) obowiązuje zasada, że każdy zleceniodawca odpowiada solidarnie za to, by pracownicy u podwykonawcy otrzymali należne pensje i warunki zgodne z prawem. Oznacza to, że jeśli Twój podwykonawca nie zapłaci swoim ludziom zgodnie z przepisami, jego pracownicy mogą domagać się wypłat również od Twojej firmy.

Aby uniknąć problemów, wybieraj rzetelnych kontrahentów, żądaj potwierdzenia wypłat (tzw. lønnslipp) i upewnij się, że każdy na budowie ma wymagane warunki pracy.

Obowiązki księgowe i rozliczeniowe

Poprawne wywiązywanie się z obowiązków podatkowych i księgowych jest równie ważne jak przestrzeganie przepisów BHP (BHT).

Bieżąca księgowość

Jako przedsiębiorca musisz rejestrować wszystkie przychody i koszty firmy oraz przechowywać dowody księgowe (faktury, paragony) przez wymagany okres (minimum 5 lat, a dla dokumentacji projektów budowlanych nawet 10 lat).

Jeśli Twoja firma w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie przekroczyła 50 000 NOK przychodu, nie musisz prowadzić księgowości ani rejestrować się w VAT, wystarczy zbieranie dokumentów – lecz większość firm budowlanych przekracza ten próg szybko.

Spółki AS, poza księgowością, zawsze mają obowiązek sporządzać roczne sprawozdania finansowe i składać je do rejestru (Regnskapsregisteret). Upewnij się, że masz system księgowy dostosowany do norweskich przepisów lub dobrego księgowego – może to być prosty program online lub usługi autoryzowanego biura rachunkowego.

Podatek dochodowy

Dochody z działalności podlegają opodatkowaniu. W przypadku ENK zysk firmy jest opodatkowany jako dochód właściciela (według skali progresywnej i stawki trygdeavgift), zaś w przypadku spółki AS – spółka płaci podatek dochodowy od zysku (22% stawka w Norwegii), a wypłaty dywidend dla właścicieli są opodatkowane osobno, podobnie jak zatrudnienie się w spółce – tutaj również zapłacimy podatek, jak w przypadku pracy na etacie czy w ENK.

W obu formach musisz składać roczną deklarację podatkową. Warto także płacić zaliczki na podatek w ciągu roku (tzw. forskuddsskatt), by uniknąć wysokiej dopłaty jednorazowo.

Podatek VAT (MVA)

Jak wspomniano, po przekroczeniu 50 000 NOK przychodu na 12 miesięcy wstecz, musisz rozliczać podatek od wartości dodanej. Standardowa stawka MVA dla usług budowlanych to 25%.

Deklaracje VAT (mva-melding) składa się co dwa miesiące (6 terminów w roku) lub kwartalnie/rocznie dla mniejszych firm na specjalnym zezwoleniu. Pamiętaj, że rozliczenie VAT wymaga terminowych wpłat – urząd skarbowy może nakładać odsetki i kary za opóźnienia.

Konta projektowe (prosjektregnskap)

Charakterystycznym wymogiem dla firm budowlanych jest obowiązek prowadzenia ewidencji kosztów i przychodów osobno dla każdego dużego projektu.

Zgodnie z norweskim rozporządzeniem o rachunkowości, jeśli wartość kontraktu lub planowany obrót dla danego projektu przekracza 5 razy tzw. podstawową kwotę socjalną (5G, 1G na 2025 rok wynosi 130 160 NOK x 5 = 650 800 NOK na rok 2025) bez VAT, musisz sporządzać okresowe rachunki projektowe. Oznacza to de facto wyodrębnienie w księgowości wszelkich przychodów i kosztów dla poszczególnych projektów budowlanych.

Projektowe zestawienia muszą zawierać m.in. kod projektu, dane klienta, okres realizacji oraz podział kosztów (np. robocizna, materiały, podwykonawcy). Dokumenty te podlegają kontroli – należy je przechowywać 10 lat.

Mniejsze zlecenia poniżej progu 5G nie wymagają odrębnych projektowych ksiąg, ale dla własnej kontroli wiele firm i tak je prowadzi. Jeśli Twoja firma obsługuje naraz wiele dużych kontraktów, przygotuj system księgowy na ewidencję wieloprojektową.

Podsumowanie

Prowadzenie firmy budowlanej w Norwegii wymaga dobrej znajomości branżowych przepisów i skrupulatnego wypełniania obowiązków. Standardowo ważne jest poprawne założenie firmy (ENK lub AS) i rejestracja w odpowiednich rejestrach, a następnie dbanie o bezpieczeństwo na budowie (HMS), przestrzeganie praw pracowniczych (wynagrodzenia, czas pracy, ubezpieczenia) oraz terminowe rozliczenia podatkowo-księgowe.

Branża budowlana podlega szczególnemu nadzorowi – m.in. wymaga posiadania HMS-kort dla pracowników i przestrzegania stawek minimalnych – dlatego warto na bieżąco śledzić zmiany przepisów na stronach urzędowych lub skorzystać z usług dobrego księgowego, który poinformuje o tego typu zmianach.

Dobra organizacja, zarówno na placu budowy, jak i w biurze, pozwoli Ci uniknąć kar oraz zyskać zaufanie klientów. Pamiętaj, że spełnianie obowiązków to nie tylko kwestia zgodności z prawem, ale też budowania renomy solidnej firmy na norweskim rynku.

Masz pytania dotyczące rejestracji lub prowadzenia firmy budowlanej w Norwegii?
Skontaktuj się z nami: +47 21 38 38 21.
Jesteśmy dostępni od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00 – 21:00 i chętnie pomożemy!

Autor artykułu: Marcin – marcin@efirma.no