Czy legalne jest założenie działalności i praca dla jednego wykonawcy w Norwegii?

B2B i Norge – enkeltpersonforetak og status som arbeidstaker

Praca dla jednego kontrahenta – czy to zgodne z prawem?

W pewnych sytuacjach zastanawiamy się, czy nie lepiej byłoby przejść z kontraktu/umowy o pracę na własną działalność, ale nadal pracować dla naszego poprzedniego (obecnego) pracodawcy.

W Norwegii założenie jednoosobowej działalności gospodarczej (enkeltpersonforetak, ENK) i praca dla jednego kontrahenta jest możliwa, ale wiąże się z ryzykiem, że zostaniesz uznany za pracownika, a nie przedsiębiorcę, co niesie za sobą pewne konwekwencje. Norweski urząd skarbowy (Skatteetaten) oraz NAV (urząd ds. ubezpieczeń społecznych) mogą ocenić, czy Twoja działalność rzeczywiście spełnia kryteria firmy, czy raczej przypomina stosunek pracy.

Jeżeli wykonujesz pracę wyłącznie dla jednego klienta i nie masz innych kontrahentów, musisz liczyć się z tym, że urząd może uznać Cię za pracownika. To oznacza, że zleceniodawca będzie zobowiązany do opłacania za Ciebie wstecz zaliczek na podatek, składek na ubezpieczenie społeczne oraz innych kosztów związanych z zatrudnieniem.

Jakie kryteria decydują o statusie przedsiębiorcy?

Norweski urząd skarbowy bierze pod uwagę kilka czynników, żeby określić, czy masz status przedsiębiorcy (selvstendig næringsdrivende), czy raczej jesteś pracownikiem (arbeidstaker):

• Kontrola nad własną pracą – jeśli samodzielnie decydujesz o godzinach pracy, sposobie jej wykonania i metodach realizacji zleceń, jesteś bliżej definicji przedsiębiorcy.
• Ryzyko finansowe – jeśli ponosisz koszty związane z prowadzeniem działalności, inwestujesz w sprzęt lub usługi, również bardziej pasujesz pod przesiębiorcę.
• Posiadanie wielu klientów – jeśli świadczysz usługi dla różnych firm, zwiększa to szansę na uznanie Ciebie jako przedsiębiorcy.
• Odpowiedzialność za wyniki – jako przedsiębiorca z reguły ponosisz odpowiedzialność za swoją działalność, np. ryzyko strat finansowych, reklamacji czy kosztów napraw.
• Umowa – treść umowy między Tobą a kontrahentem ma znaczenie. Jeśli umowa przypomina etat (np. zawiera stałe godziny pracy, obowiązek podporządkowania się przełożonym), może zostać uznana za stosunek pracy.

Jeśli większość tych kryteriów wskazuje, że jesteś zależny od jednego kontrahenta, urząd skarbowy może zakwestionować Twoją działalność jako samodzielną, tym samym potraktuje Cię jako standardowego pracownika.

Konsekwencje uznania za pracownika

Jeżeli Skatteetaten lub NAV stwierdzą, że Twoja działalność gospodarcza jest w rzeczywistości ukrytym stosunkiem pracy, mogą nałożyć obowiązek odprowadzenia zaległych podatków i składek. Oznacza to, że:

• Twój kontrahent może zostać zobowiązany do opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne (trygdeavgift) oraz zaliczek na podatek dochodowy (również wstecz).
• Możesz utracić pewne ulgi podatkowe dostępne dla przedsiębiorców.
• Możesz zostać objęty norweskim kodeksem pracy, co oznacza prawo do płatnego urlopu i innych świadczeń, jak np. dodatek do nadgodzin.
• Możesz mieć ograniczoną możliwość wystawiania faktur i odliczania kosztów firmowych (w przypadku zleceń dla tego kontrahenta).

Jak uniknąć problemów?

Aby uniknąć ryzyka uznania Twojej działalności za ukryty etat i pracować w ten sposób w pełni legalnie, warto zastosować kilka zasad:

• Starać się pozyskać więcej klientów, nawet jeśli są to drobne zlecenia.
• Podkreślać swoją niezależność w umowie – np. brak obowiązku pracy w określonych godzinach.
• Unikać zawierania umowy o współpracę firm z Twoim poprzednim pracodawcą – przejście na tego typu umowę z poprzednim pracodawcą ma większą szansę na uznanie tego za ukryty stosunek pracy, zwłaszcza w sytuacji, gdy będzie to Twój jedyny kontrahent.
• Unikać pracy pod bezpośrednim nadzorem i kierownictwem kontrahenta.
• Samodzielnie decydować o narzędziach pracy i sposobie realizacji zleceń.
• Opłacać własne składki na ubezpieczenie społeczne i prowadzić przejrzystą księgowość zgodnie z norweskimi zasadami dla firm ENK.

Jakie elementy w umowie mogą wskazywać na ukryty etat?

Urząd skarbowy może przeanalizować treść umowy, aby ocenić, czy działalność jest rzeczywiście samodzielna, czy przypomina etat. Największe ryzyko istnieje, jeśli umowa zawiera zapisy typowe dla stosunku pracy, takie jak:

• Stałe godziny pracy – np. 08:00-16:00, zamiast elastycznego harmonogramu.
• Obowiązek pracy wyłącznie dla jednej firmy – brak możliwości pozyskiwania innych klientów.
• Struktura pracy – jeśli masz przełożonych i wykonujesz ich polecenia, zamiast działać niezależnie.
• Brak ryzyka finansowego – np. jeśli klient pokrywa Twoje koszty, a Ty nie masz możliwości osiągnięcia straty.
• Sprzęt i narzędzia firmowe – jeśli korzystasz z komputerów, telefonów i biura klienta, zamiast swoich własnych.
• Stała pensja zamiast fakturowania za wykonaną pracę – regularne miesięczne wynagrodzenie w tej samej kwocie (lub nieznacznie się różniącej) wskazuje na etat.

Co jeśli muszę przejść na etat?

Jeśli pracujesz dla jednego kontrahenta i Twoja działalność jest uznawana za ukryty stosunek pracy, powinieneś przejść do niego na etat – zatrudnić się na standardową umowę. Ma to swoje plusy:

• Będziesz miał prawo do płatnego urlopu i świadczeń socjalnych.
• Nie będziesz musiał samodzielnie opłacać składek na ubezpieczenie społeczne.
• Podatek będzie odprowadzany przez pracodawcę.

Stracisz niestety pewne korzyści wynikające z prowadzenia działalności, np. możliwość odliczania kosztów firmowych, natomiast przy pracy na etacie to pracodawca powinien zapewniać większość narzędzi do pracy, więc ostatecznie powinno wyjść dość podobnie.

Czy mogę przejść z własnej działalności na etat w tej samej firmie?

Tak, możesz zakończyć działalność i zostać zatrudnionym na etacie w tej samej firmie. Jest to często spotykana sytuacja, gdy:

• Firma chce uniknąć ryzyka uznania Twojej działalności za ukryty etat.
• Zmienia się polityka firmy i nie chce już współpracować z jednoosobowymi przedsiębiorcami.
• Ty sam wolisz stabilność i benefity etatu.

Aby to zrobić:

• Uzgodnij warunki z firmą – podpisz nową umowę o pracę.
• Zamknij lub zawieś działalność – jeśli jest taka potrzeba. Firma może być również cały czas otwarta, nic się za to nie płaci, jedynie trzeba pamiętać o jej rozliczaniu (nawet przy zerowym przychodzie).
• Zacznij pracę jako pracownik – będziesz miał prawo do świadczeń, takich jak feriepenger czy sykepenger.

Uwaga: Jeśli przejdziesz na etat od razu po działalności, NAV może nie przyznać Ci pełnego zasiłku dla bezrobotnych (dagpenger) w przypadku utraty pracy, ponieważ w ostatnim okresie byłeś samozatrudniony. Dlatego warto rozważyć przejście w odpowiednim momencie.

Czy mogę przejść z etatu na B2B w tej samej firmie?

Ta opcja z drugiej strony niesie za sobą większe ryzyko. Jeśli Twoja praca nie zmieni się znacząco – nadal będziesz miał stałe godziny, korzystał ze sprzętu firmy i wykonywał obowiązki jak etatowy pracownik – Skatteetaten może uznać to za ukryty stosunek pracy, a firma może zostać zobowiązana do płacenia za Ciebie podatków i składek.

Z tego też powodu ta opcja ma sens jedynie w sytuacji, gdy całkowicie zmienią się warunki współpracy (na bardziej parnerskie, współpraca przedsiębiorstw) lub gdy masz w planach współpracę z większą ilością firm.

Przykłady

Przeanalizujmy kilka sytuacji:

1. Marek, programista, pracuje wyłącznie dla jednej firmy w stałych godzinach i na jej sprzęcie. Nie ma innych klientów ani ryzyka finansowego. Skatt może zatem uznać go za pracownika, co zobowiąże firmę do odprowadzania za niego podatków i składek.
2. Tomasz wykonuje meble na zamówienie i współpracuje z kilkoma klientami, choć najwięcej zleceń ma od jednej firmy. Sam ustala harmonogram, ponosi koszty i odpowiada za swoją pracę. Jego działalność jest zgodna z przepisami, bo działa niezależnie.
3. Piotr ma własną ciężarówkę i przewozi towary tylko dla jednej firmy logistycznej. Jednakże sam wybiera zlecenia, pokrywa koszty i może pracować dla innych. Ponieważ ponosi ryzyko finansowe, sam pokrywa koszty mechanika itd. jego działalność jest legalna i nie powinna zostać uznana za ukryty etat.

Po jakim czasie urząd skarbowy może uznać mnie za pracownika?

Nie ma konkretnego okresu, po którym Skatteetaten automatycznie uzna Cię za pracownika. Decyzja zależy od sposobu, w jaki prowadzisz działalność. Jeśli przez dłuższy czas pracujesz tylko dla jednej firmy, w stałych godzinach, bez własnych kosztów i ryzyka finansowego, może to wzbudzić zainteresowanie urzędu. W praktyce urząd skarbowy lub NAV mogą przeanalizować Twoją sytuację np. podczas kontroli podatkowej lub jeśli Twój kontrahent zostanie sprawdzony pod kątem ukrytego zatrudnienia.

Czy bardziej opłaca się pracować na etacie czy prowadzić firmę?

To zależy od Twojej sytuacji zawodowej i finansowej.

Zalety etatu:

• Dagpenger (zasiłek dla bezrobotnych) – osoby zatrudnione mogą liczyć na zasiłek w przypadku utraty pracy.
• Sykepenger (zasiłek chorobowy) – od pierwszego dnia choroby pracodawca wypłaca wynagrodzenie, a potem przejmuje to NAV. W przypadku firmy jednoosobowej, mamy chorobowe dopiero od 17. dnia choroby.
• Feriepenger (wynagrodzenie na urlop) – pracodawca odkłada na Twój płatny urlop.
• Stała pensja i bezpieczeństwo – nie martwisz się o klientów, faktury i podatki.

Zalety prowadzenia firmy:

• Większe zarobki – możesz znaleźć większą ilość kontrahentów i z reguły pobierać więcej za swoją pracę.
• Więcej swobody – sam wybierasz godziny pracy i klientów.
• Możliwość odliczania kosztów – np. sprzętu, samochodu, biura.
• Potencjalnie niższe podatki – dobrze prowadzona firma może generować większe oszczędności podatkowe.

Co jest lepsze? Jeśli zależy Ci na stabilności i świadczeniach socjalnych, etat jest bezpieczniejszym wyborem. Jeśli natomiast chcesz zarabiać więcej, ale akceptujesz ryzyko, działalność może być lepsza.

Podsumowanie – czy mogę mieć tylko jednego klienta i nadal być przedsiębiorcą?

Odpowiadając jednoznacznie: tak, ale jest to ryzykowne. Założenie działalności gospodarczej i praca dla jednego kontrahenta w Norwegii jest możliwa, ale niesie ryzyko uznania Cię za pracownika etatowego mimo wszystko. Aby uniknąć problemów, warto dbać o swoją niezależność, zdobywać innych klientów i prowadzić działalność zgodnie z norweskimi przepisami.

Masz pytania dotyczące działalności w Norwegii?
Skontaktuj się z nami: +47 21 38 38 21.
Jesteśmy dostępni od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00 – 21:00 i chętnie pomożemy!

Autor artykułu: Marcin – marcin@efirma.no